स्टर्लिंगची पर्सनॅलिटी लयच भारी…

सत्तरच्या दशकातील आम्हा गिरगावातील मध्यमवर्गीय कुटुंबातील माझ्यासारखे अनेक फिल्म दीवाने ( खरं तर चित्रपट व्यसनी) स्टर्लिंग थिएटरपासून (Sterling Theatre) कायमच फटकून राहायचो. आजबाजूच्या कॅपिटॉल ( अनेक नवीन चित्रपट तेथे मेन थिएटरसह एक दोन आठवड्यांसाठी हुकमी रिलीज होत. ), न्यू एम्पायर ( येथे पिक्चर पहा आणि खालीच जवळच विठ्ठल भेलपुरी खा असे जाॅईन्ट ठरलेले), न्यू एक्सलसियर ( खिशात जास्त पैसे असले की परडवायचे. पण क्वचितच तसा योग येई.) यांच्यासह स्टर्लिंग थिएटर(Sterling Theatre), म्हणजे जवळ जवळ चक्क चार थिएटर्स असूनही स्टर्लिंग आपलेसे वाटत नव्हते याला दोन कारणे, त्याची प्रचंड हायफाय पर्सनॅलिटी आणि त्या काळात तेथे अगदीच सातत्याने प्रदर्शित होत असलेले इंग्लिश चित्रपट.

माझी पिढी ब्लॅक अँड व्हाईट अर्थात कृष्ण धवल स्वरुपातील मराठी व तसे काळे पांढरे स्वरुप हळूहळू मागे पडून कलर पिक्चर्सचे प्रमाण वाढत असलेला हिंदी चित्रपट एन्जाॅय करीत करीत वयात येत होती,वाढत होती. शाळा काॅलेजमध्ये इंग्लिशमध्ये पस्तीस गुण मिळण्यापुरता या परकीय भाषेशी संबंध असणारी, आम्ही इंग्लिश चित्रपट पाहायचा विचारही करु शकत नव्हतो. आणि स्टर्लिंगचे तिकीट दर पंचतारांकित हॉटेलसारखेच असणार म्हणजे आपण तेथे जाऊच शकत नाही अशी बळकट भावना. गंमत म्हणजे, आमच्या खोताची वाडीत ख्रिश्चनांची संख्या लक्षवेधक. त्यांच्या घराच्या रचनेमुळे आमची वाडी गोव्याची आठवण करुन देते असे कायमच म्हटले गेले. तरी आमची कायमच इंग्लिशशी फारकत. काय रे? तात्पर्य, स्टर्लिंग थिएटरवर (Sterling Theatre) जावे असे माझ्या आयुष्यात काहीच घडत नव्हतेच. हे वातानुकूलित थिएटर आपल्या काही तद्दन फिल्मी कल्चरसारखे टाळ्या शिट्ट्या मारत, एखादा रिमार्क पास करावा अशा थिएटरसारखे नाही असे अगदी त्याच्या जवळून जातानाही मनात येई. मी फक्त आणि फक्त पिक्चर्स पाहून वाटचाल केली नाही तर थिएटरही अनुभवायचो.

आता इतका आणि असा दुरावा असूनही अखेर स्टर्लिंगला चित्रपट पाह्यचा योग एकदा येण्याची आशा निर्माण झाली होती. ती मी मिडियात आल्यावर. नाना पाटेकर दिग्दर्शित ‘प्रहार ‘ ( १९९२) च्या निमित्ताने या चित्रपटाचे निर्माते सुधाकर बोकाडे यांची ओशिवरातील बंगल्यावर मी लोकप्रभासाठी सविस्तर मुलाखत घेत असतानाच मी विचारले, नाना पाटेकरचे पहिले दिग्दर्शन. आणि वेगळ्याच पठडीतील चित्रपट आहे, त्यामुळे ‘प्रहार ‘चे मेन थिएटर कोणते घेताय? यावर अगदीच क्षणात सुधाकर बोकाडे म्हणाले, स्टर्लिंग…..तेथे क्वचित कधी हिंदी चित्रपट रिलीज झाला असेल. पण मला तेच अपेक्षित आहे… प्रत्यक्षात तसे न होता लिबर्टीत ‘प्रहार ‘ रिलीज झाला आणि माझा स्टर्लिंगचा योग हुकला.

त्यानंतर दशकभरानंतर नागेश कुकूनर दिग्दर्शित ‘तीन दीवारे ‘ ( २००३) स्टर्लिंगला रिलीज झाला असता पहिल्यांदाच मी या हायफाय वास्तूत प्रवेश केला. एव्हाना मी मिडियात रुळलो/रुजलो होतो आणि या चित्रपटाचे फर्स्ट डे फर्स्ट शोचे तिकीट आम्हा समिक्षकांना दिले होते. मनात मात्र ‘हे पाश्चात्य संस्कृतीचे हायफाय थिएटर आहे, ते आपणास पाहुणा म्हणूनच स्वीकारेल ‘ असेच मनात होते. आजूबाजूला काचा, उंची डिझाईन, प्रशस्त फूड प्लेस, दिमाखदार सीटस हे सगळेच मला दिपवून टाकणारे. अनेक सिंगल स्क्रीन थिएटर्सशी नाते जोडणारा मी स्टर्लिंगबाबत अलिप्तच राहिलो होतो आणि त्यात काहीच आश्चर्य नाही. मी ज्या पठडीतील मसालेदार मनोरंजक चित्रपट एन्जाॅय करीत मोठा झालो, मिडियात आल्यावरही ‘मसाला मिक्स ‘ चित्रपट आणि त्याचेच विश्व ( अशा चित्रपटांचे मुहूर्त, पार्टीज, शूटिंग रिपोर्टीग, प्रीमियर्स वगैरे) यावरच माझा फोकस असल्याने स्टर्लिंग(Sterling Theatre) आणि त्याचे विश्व माझ्या सेटअमध्ये आले नाही. तरी चित्रपट विश्लेषक म्हणून काही गोष्टी जाणून घेतल्या. १९६९ साली स्टर्लिंग सुरु झाले म्हणजे एव्हाना मुंबईत नवीन चित्रपटगृह सुरु होण्याचा वेग मंदावला होता, त्या काळात हे उभे राहिले.

पहिल्याच चित्रपटापासून हे इंग्लिश चित्रपटाचे थिएटर हा फोकस स्पष्ट होता. आणि ते योग्यही असते. म्हणजे, एकाद्या हाॅटेलमध्ये उपवासाचे पदार्थ मिळतात हे माहीत असल्यावर आपल्याला जणू तशीच भूक लागते अथवा उपवासाच्या दिवशी हटकून याच हाॅटेलची आठवण येते. तसेच स्टर्लिंग म्हणजे इंग्लिश चित्रपट हे समीकरण घट्ट होते. हाॅलीवूड म्युझिकल हिट चित्रपट ‘Doctor Dolittle ‘ने स्टर्लिंगचे उदघाटन झाले. भारतातले पहिलेच डाॅल्बी आणि Xenon progector असलेले हे थिएटर ही खास ओळख. चित्रपट कसा आहे याबरोबरच थिएटर कसे आहे हे देखील महत्वाचे असते. त्यात स्टर्लिंग हे अगदीच मोक्याच्या स्पाॅटवर. छत्रपती शिवाजी महाराज टर्मिनसपासून अगदीच जवळ. आजूबाजूला भरपूर ऑफिसेस. जवळपास जे. जे. कला महाविद्यालय, सेंट झेवियर्स, सिद्धार्थ इत्यादी काॅलेजेस. त्यामुळेच यंगस्टर्सना अगदीच आपलेसे वाटणारे. विशेषत: त्यांना फेवरिट मॅटीनी शो. स्टर्लिंग म्हणतच असे, स्टर्लिंग मॅटीनी मेक इट हॅबिट. सत्तरच्या दशकात स्टर्लिंगला मॅटीनी शोला रिलीज झालेले इंग्लिश चित्रपट असे, द स्लेंडर थ्रेड, द कॅट ओ नाईन टेल्स, डाॅ. झिवागो वगैरे वगैरे. त्या काळात विदेशी चित्रपट दीडेक तासाचे असत. त्यामुळेच कालांतराने स्टर्लिंगला रात्रौ उशिरा मिडनाईट मॅटीनी शोही सुरु झाला.

========

हे देखील वाचा : मराठा मंदिर थिएटर्सच्या बाल आठवणी

========

नवीन शतकाच्या सुरुवातीस आपल्याकडे मल्टीप्लेक्स युगाची सुरुवात झाली. पूर्वीची हजार, बाराशे, चौदाशेची प्रेक्षकसंख्या आता फारच जास्त वाटू लागली. पिक्चर पाहण्यातील खरी मजा एवढ्या पब्लिकच्या हाऊसफुल्ल गर्दीच्या संस्कृतीत होती. ती कालबाह्य होत असतानाच २००६ साली एक वर्षासाठी स्टर्लिंग बंद ठेवून त्यात तीन स्क्रीन अर्थात मल्टीप्लेक्स फ्लेवर देण्यात आला आणि २००७ ला पुन्हा सुरु झाले. हा डिजिटल रिलीजचा काळ आला आणि आता एकाच वेळेस हाॅलीवूड, हिंदी चित्रपट व अनेकदा मराठी चित्रपटही येथे प्रदर्शित होऊ लागला. स्टर्लिंगला मराठी चित्रपट हे एकेकाळी इतके आणि असे दुर्मिळ होते की सोशिक नायिका म्हणून बिंदूने मराठी चित्रपटात भूमिका साकारणे. पण आता काळ बदललाय. आणि मराठी चित्रपट इंग्लिश चित्रपटाच्या थिएटरमध्ये ऐटीत रिलीज होतोय.

स्टर्लिंग थिएटरच्या (Sterling Theatre) इमारतीत असलेल्या हाॅटेलमधील दर तसे जास्त असले तरी पिक्चर पाहून तेथे त्यावर गप्पा करणारे हमखास कानावर पडतातच. सिनेमाचा शो संपतो तेव्हाच अनेक नवीन गप्पा, गोष्टी, वाद, चर्चा वगैरेही सुरु होते. हेच तर आपल्या देशातील चित्रपट रसिक संस्कृतीचे विशेष आहे. ती खासियतच आहे. पडद्यावर सिनेमा ठेवून बाहेर पडणे यात नाही.

दिलीप ठाकूर